Alergija je odgovor našeg organizma (imunog sistema) na alergen, odnosno na stranu supstancu iz okoline koju smatra štetnom. Alergije se najčešće javljaju u dječijem uzrastu, međutim, mogu se javiti i u kasnijem životnom dobu. Nekada alergija nestane tokom odrastanja, ali najčešće je prisutna cijeli život. Takođe, može se desiti da se nekoliko godina ne javljaju simptomi alergije ali kasnije, tokom godina, da se ponovo alergija vrati i počnu pojavljivati simptomi. Isto tako, može se desiti da se razvije alergija kod odraslih osoba na supstancu na koju osoba nije ranije bila alergična.
Vrste alergije
Postoji više vrsta alergija. Zavisno šta naš organizam smatra kao štetnim i na šta reaguje, razlikujemo alergiju na:
- lijekove
- hranu
- insekte
- lateks
- plijesan
- kućne ljubimce
- polen
- hemikalije
Zavisno od dužine trajanja simptoma alergije, razlikujemo:
- Sezonsku alergiju
- Cjelogodišnju alergiju
Način unosa alergena u organizam
Naš organizam prouzrokuje alergijsku reakciju na određeni alergen. Alergen može na različite načine ući u naš organizam:
- Možete inhalirati alergen u nos i pluća (male čestice koje lebde u vazduhu: polen, kućna prašina, spore plijesni, perut kućnih ljubimaca kao i prašina od lateksa)
- Možete unijeti alergen kroz usta (konzumacija hrane ili lijekova)
- Alergen može biti ubrizgan u tijelo (lijekovi koji su aplikuju injekciono kao i ubodi ili ugrizi insekata)
- Alergen može biti apsorbovan kroz kožu (otrovi nekih biljaka, lateks, metali, sastojci kozmetičkih proizvoda kao i proizvodi za održavanje domaćinstva)
Kako je sezona polenskih alergija, o njima ćemo pisati detaljnije.
Polenske (sezonske) alergije
Polen je jedan od najčešćih pokretača sezonskih alergija. Svako proljeće, ljeto i jesen biljke ispuštaju sitna polenska zrnca kako bi oplodile druge biljke iste vrste. Većina polena koji izazivaju alergijske reakcije potiču sa drveća, korova i trava. Ove biljke čine mala, lagana i suha zrnca polena koja putuju vjetrom.
Količina polena koja se nalazi u vazduhu se često izvještava tokom lokalnih vremenskih prognoza tako da je to jedan od načina na koji se može pratiti.
Kako prepoznati da li imate polensku alergiju?
Osobe s alergijom na polen imaju simptome samo kada se polen na koji su alergični nalazi u vazduhu. Težina simptoma tokom alergijske reakcije može jako varirati. Neki od simptoma prema kojima možete prepoznati polensku alergijsku reakciju su:
- curenja iz nosa
- začepljen nos
- slijevanje sekreta niz zadnji zid ždrijela
- suha usta
- svrab nosa, očiju, ušiju i usta
- kihanje i kašalj (hroptavi), otežano disanje
- crvene i vodenaste oči
- oticanje oko očiju
- osjećaj umora
- glavobolja
- osip
Povremeno može doći do pogoršanja simptoma i razvijaju se bolesti kao što je astma ili se može javiti anafilaktički šok, kada je potrebna hitna medicinska pomoć.
Kako možete preventivno uticati na pojavu alergije?
Postoje određeni načini na koje možete smanjiti alergijsku reakciju na polen:
- Ograničite svoje aktivnosti vani za vrijeme visoke koncentracije polena
- Držite prozore zatvorene tokom sezone polena na koji ste alergični
- Započnite uzimanje lijekova protiv alergije prije nego što započne sezona polena
- Svakodnevno se kupajte i šamponirajte kosu prije spavanja
- Perite posteljinu na visokim temperaturama jednom sedmično
- Nosite sunčane naočale i šešir kako biste zadržali polen dalje od očiju i kose
- Ograničite bliski kontakt s kućnim ljubimcima koji provode puno vremena na otvorenom
- Promijenite i operite odjeću koju ste nosili tokom obavljanja aktivnosti na otvorenom
- Osušite odjeću u sušilici za odjeću, a ne vani
Lijekovi/proizvodi koji pomažu kod polenske alergije
Postoji mnogo lijekova koji se izdaju bez ljekarskog recepta a koji pomažu u smanjenju simptoma polenske alergije:
- Antihistaminici – tablete, rastvori ili nazalni sprej, smanjuju kihanje i i svrab u nosu i očima, curenje nosa kao i začepljenost nosa
- Dekongestivi – tablete, rastvori, nazalni sprej i kapi, smanjuju začepljenost nosa – kapi za nos i sprejevi se koriste kratko, 3 do 5 dana!
- Nazalni kortikosteroidi – sprej, smanjuju upalu sluznice nosa i samim time otečenost sluznice i blokiraju alergijsku reakciju. Najefikasnija su vrsta lijeka za alergijski rinitis jer mogu umanjiti sve simptome, uključujući začepljenje nosa. Nazalni kortikosteroidi imaju nekoliko nuspojava i radi toga je savjet da se ne koriste bez ljekarske preporuke.
- Antagonisti leukotrienskih receptora blokiraju djelovanje važnih hemijskih glasnika (osim histamina) koji su uključeni u alergijske reakcije.
- Izotonični rastvori – sprej najčešće, koriste se za toaletu/ispiranje nosa i na taj način smanjuju broj alergena koji se inhaliraju a posljedično tome smanjuju i alergijsku reakciju.
Kod mnogih osoba sa polenskom alergijom lijekovi samo olakšavaju simptome, ne uklanjaju ih potpuno.
Polenski kalendar
Na osnovu polenskog kalendara možete znati koji polen ima najvišu koncentraciju određeni mjesec. Primjer polenskog kalendara možete vidjeti na slici ispod.
Budite sigurni da je u pitanju alergija
Ukoliko imate neki od gore navedenih simptoma, savjet je da se obratiti ljekaru kako biste dobili potvrdu i bili sigurni da je u pitanju alergija.
Postoje dva načina na koji se radi dijagnostika polenske alergije:
- Kožni alergo test – traje oko 20 minuta i bezbolan je
- Specifični IgE test krvi – uzimanje uzorka krvi
Postoje načini za dugotrajno liječenje kao što je imunoterapija, tako da se svaka osoba o dugotrajnom liječenju može konsultovati sa ljekarom.
Nažalost, na prostorima Bosne i Hercegovine ne postoji zvanična, zajednička, web stranica na kojoj se mogu pogledati podaci o koncentraciji polena u trenutnoj situaciji. Međutim, postoje određeni podaci koje možete pogledati klikom ovdje za FBiH, dok za Republiku Srpsku postoji samo podaci za grad Banja Luka koje možete pogledati u polenskom semaforu.
Stranica Meteovista takođe može poslužiti za podatke o koncentraciji polena.